EO jongerendag / Ooit worden we allemaal evangelisch
door Hester Haarsma
2002-06-08

Tienduizenden jongeren maken vandaag de Gelredome tot een spektakel van blije, vrome ernst. Hoe is het in godsnaam mogelijk, verzucht de buitenwacht. Of smalender: o ja, die happyclappies van de EO! Maar misschien kunnen de kerken hier wel vooraf zien hoe zij straks zelf zullen zijn: allemaal evangelisch -of niet meer zijn.


Opwekking, de 'gaven van de Geest', gebedsgenezing horen niet alleen maar thuis in het jargon van evangelische gemeentes. Steeds meer 'traditionele' gelovigen gáán ervoor. De evangelische beweging wint terrein, kerken volgen stilletjes.

,,In onze kerk maken we ruimte voor de gaven van de geest. Als je met mensen praat kun je wel een eigen antwoord geven, maar wij willen ruimte maken voor God. Dat gebeurt door een ingeving van de Heilige Geest of door een beeld. We willen ons openen zodat God kan veranderen. Door een gebeds ont moeting vinden er inderdaad innerlijke en fysieke genezingen plaats.''

Dick Westerkamp is geen voorganger van een evangeliegemeente. Hij staat in Houten op de kansel van de Nederlands gereformeerde kerk, weliswaar 'de meest evangelische van alle traditionelen'. Een kerk die zich ,,met overtuiging'' houdt aan de kinderdoop, wil ,,diepgang, die in sommige evangelische gemeentes ontbreekt'' en zingt nog steeds stoere psalmen maar dan gecombineerd met opwekkingsliedjes.

,,Ik heb in de zending gezeten. In het Westen ligt de nadruk op verstand en intellect, in Afrika kom je daar niet ver mee. Mensen willen beleven. Daarom groeit onze kerk.''

Een keer per jaar organiseert Westerkamp een predikantenretraite. Vrijgemaakte, christelijke en Nederlands gereformeerden, baptisten en predikanten uit de Samen-op-wegkerken horen daar over ministry: God ruimte bieden om te werken.

,,Het klinkt misschien progressief, maar we zijn heel conservatief. Terug naar de Bijbel. We willen onze praktijk en rationalisaties naast de Bijbel leggen. In de moderne theologie zit namelijk veel dood hout'', zegt Westerkamp. ,,Geloven gaat over beleven, dat je ook laat zien wat je gelooft.''

De retraite noemt hij een succes. ,,Het heeft geen ander doel dan predikanten stimuleren God ruimte te geven in hun kerk. Sinds jaren bieden we mensen persoonlijk gebed aan, voorin de kerkzaal. Een aantal Nederlands gereformeerde predikanten doet dit nu ook en het zal me niet verbazen als binnenkort de vrijgemaakten volgen.''

De evangelische wind waait stevig over Nederland. De leegloop en desinteresse doen kerken wanhopig grijpen naar methodes die nog wél werken. ,,Het roer moet om'', zegt Constantijn Geluk, speker tijdens evenementen van de christelijke jongerenorganisatie 'Ronduit' van de Evangelische Omroep. ,,In de samenleving wordt gesproken over de 'nieuwe politiek' als tegenhanger van de afgedane 'oude politiek'. Zo is het volgens mij ook in de kerk. Het is tijd voor een 'nieuwe kerk'. Veel christenen zijn zo bezig met godsdienst -vormen, structuren, oplossingen, gedoe- dat God zelf naar de zijlijn is geschoven.''

Duidelijke verkondiging, radicaliteit en wat vrolijkheid voor het geloof wint terrein. Bottenbley, de voorman van het succesvolle Drachten, spreekt regelmatig over de 'gouden formule'; het Amerikaanse Willow Creek leert mensen hoe de kerk in de markt te brengen, cursussen over gemeentegroei worden gepland. Afgelopen week kregen de gereformeerde kerken het van hun deputaten toerusting evangeliserende gemeente: ze moeten weer geloven in groei, meldt de uitnodiging voor een studiedag. Stralende gemeenten moeten ze worden, 'waarbij we maximaal het heil van God in Christus doorgeven' en zo uit het slop komen.

De traditionele gelovige raakt gewend aan het jubelende jargon. Dit jaar trok de pinksterconferentie Opwekking 35000 mensen, van wie bijna zeventig procent uit de traditionele kerk komt. Het concept is in de loop der jaren weinig veranderd: op zondag staat nog steeds de genezingsdienst, bidden met zieken genoemd, op het programma. Een oproep tot bekering of 'vervulling met de Heilige Geest' hoort er ook steeds bij. ,,Mensen hunkeren ernaar om hun geloof te uiten, verdriet en blijdschap. In veel kerken kan dat niet'', zegt Joop Gankema, directeur van Stichting Opwekking.

Hij noemt de EO en de Alpha-cursus als de twee grote katalysatoren. De omroep zorgt voor een moderne manier van geloofsoverdracht, de cursus voor de inhoudelijke boodschap. ,,Binnen de evangelische beweging komt er steeds meer nadruk op inhoudelijke verkondiging. De traditionelen willen naast inhoud de beleving. Beide groepen groeien naar elkaar toe.''

Ook de EO-jongerendag is er niet alleen voor de happyclappies. De helft van de jongeren is traditioneel hervorm of gereformeerd, de rest komt uit de evangelische hoek. De persoonlijke benadering van het geloof scoort al jaren op de jongerendag. 'Uit je dak gaan voor de Heer', 'Jezus toelaten in je hart', 'Heb je God al ontmoet?' is langzamerhand de woordenschat van deze nieuwe generatie gelovigen.

De Amerikaanse emeritus hoogleraar theologie aan de universiteit van Princeton, Richard Schaull zegt in Trouw (1 juni) dat de rationele kijk op het bestaan, waarvan de theologie van de traditionele kerken doordrenkt is, niet meer aanspreekt. De mensen zien dat de samenleving lang niet zo maakbaar is ,,en dat het nog maar de vraag is of de geschiedenis zich in opwaartse richting beweegt. Vandaar de behoefte aan een nieuwe spiritualiteit, een die de geestelijke leegte, ontstaan door materialisme, hedonisme en secularisme, opvult.''

De Sow-kerk had in dat gat moeten springen, maar laat het afweten, constateert de vrijzinnige predikant Matthias Smalbrugge uit Aerdenhout. Kerken kampen volgens hem met het 'Fortuyneffect': ,,De kerk is een schijnvertoning die parallel loopt met de politiek. In de kerk willen we ons in hoge mate politiek correct gedragen. De echte vragen mogen niet gesteld worden. We praten niet over kwesties die er werkelijk toe doen'', verzucht hij. ,,Mensen zijn niet bezig met de vraag of het Sow-proces nu wel of niet nodig is, maar hoe ze überhaupt het evangelie over het voetlicht krijgen. Andere bewegingen springen in dat gat.'' De orthodoxie, vrijzinnigen en evangelikale bewegingen profiteren ervan. ,,Mensen willen een geloof dat hen ráákt, daar zijn de evangelischen fantastisch in'', aldus Smalbrugge.

Behoudende -en doorgaans wat oudere gelovigen- kijken met wantrouwen naar de 'moderne verpakking'. Moet iedereen nou aan de 'geestesgaven'? Of: uit je dak gaan voor Jezus, zoals op de EO-jongerendag? En vooral: welke concessies worden er gedaan? Volgens godsdienstsocioloog G. van Tillo is het spelen met vuur: ,,Een nieuwe methode krijgt vroeg of laat zijn weerslag op de inhoud''.

Constantijn Geluk, zelf thuis in de orthodoxe hoek van de hervormde kerk, is daar niet bang voor. De eigen traditie hoeft namelijk niet overboord te worden gezet. Hij pleit voor een herontdekking van het reformatorische gedachtengoed. In die traditie zit ook veel 'evangelische beleving'. ,,In die periode wilde men ook het afstandelijk geloofsklimaat overbruggen, het geloof bij de mensen terugbrengen. Dat gebeurt nu ook.''

,,Als je het over evangelisch hebt, denken mensen vaak aan de vorm: het klappen, de muziek, de blijheid. Maar als je beter kijkt zie je dat het om persoonlijke beleving gaat. Jongeren willen een boodschap die hun raakt.''

Is de 'gevoelsbeweging' geen uitholling van de eigen kerkelijke traditie? ,,De uitholling heeft juist plaatsgevonden ín de kerk, de evangelische beweging is daar een reactie op'', vindt Geluk. ,,Als de kerk goed functioneerde, zou zij overbodig zijn.''